Het archief van Sip Kregel

Voorwoord

Ik had wel al eens van Sip Kregel gehoord. Hij was voormalig voorzitter van de DG en brandweer-commandant in Driehuizen. Hij was betrokken bij de molenstichting en zijn naam verscheen in de boeken over de Schermer van J.J. Schilstra (mijn leraar Engels op de RHBS in Alkmaar). Maar ik ontmoette hem voor het eerst in levende lijve in het voorjaar van 2003.

Ria Ouweltjes had mij gevraagd een achtergrond presentatie te maken voor “De Heer van Zuiderwoude”; het stuk dat ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van Driehuizen zou worden opgevoerd. Veel van het benodigde materiaal zou ik volgens haar bij Sip kunnen vinden. Sip was onmiddellijk bereid zijn archief te tonen en nam me mee naar zijn zolderverdieping. Iedereen die al eens bij Sip is geweest zal begrijpen hoe verrast ik was over wat ik daar aantrof. Als eerste viel op de elektronische apparatuur die hij daar operationeel had opgesteld. Diaprojectoren, videorecorders en -camera’s, cassetterecorders, TV monitors, luidsprekers en besturingsapparatuur. Ik wist toen nog niet dat hij regelmatig diavoorstellingen gaf; in de regio maar ook daarbuiten. Verder was ik onder de indruk van de grote hoeveelheid videobanden en dia’s die in dozen een complete wand vullen; zijn verzameling fotoboeken en (achter het grote projectiescherm) het immense rek met ordners waarin hij materiaal bewaart o.m. over de Schermer en haar dorpen, molens, Drenthe -zijn geboorteprovincie- en zijn periode in het toenmalig Nederlands-Indië.
Zijn archief van Driehuizen heeft als basis twee overvolle ordners met foto’s plus beschrijvingen en documenten die hij vond in een achtergelaten grote kist tijdens de restauratie van de kerk van Driehuizen in 1974.

Hij gaf alle medewerking om de oude foto’s uit te zoeken voor de toneelvoorstelling. Later gaf hij ook toestemming om de film “Zo maar een dorp” -die hij in 1973-1974 samen met Fred van Hecke gemaakt heeft- op DVD te laten overzetten. Toen ik in het voorjaar van 2004 het idee opperde om zijn foto’s en prenten van Driehuizen op deze site te publiceren kreeg ik ook daarvoor zijn toestemming.

Deze oude foto’s heeft hij op A4 papier geplakt en daar een kort verhaaltje bij geschreven. Elk A4-tje zit in een plastic hoes en wordt in een ordner bewaard.
Dit gedeelte van zijn Driehuizer archief zal in afleveringen op deze site gepubliceerd worden. Het zijn geen pagina-scans maar de layout zal zoveel mogelijk dezelfde zijn en de tekst wordt er onverkort bij geplaatst.

Graag wil ik Sip bedanken voor zijn enhousiaste medewerking. Met plezier zal ik aan de publicatie werken. Voor het dorp dat een klein kijkje kan nemen in de rijkdom van zijn archief maar ook als een hommage aan een aimabele man die zoveel voor Driehuizen betekent.

Piet Dinkla

Driehuizen 1506-1728

Driehuizen 1728

Het dorp Driehuizen ontleent zijn naam naar aanleiding van een z.g. “verlaat” in het jaar 1603. Een inrichting waar men het overtollige water van het toenmalige Schermereiland, nu Eilandspolder bij eb-stand van de “Schermeer” weer kon laten terugvloeien in de Schermeer. Tevens is er een z.g. “Overhael”. Kleine boten konden hiermee over de ringdijk gezet worden om in de “Schermeer” te komen.

Driehuizen 1506-1728

Driehuizen 1728

Zo zag tekenaar C.Pronk het dorp Driehuizen in het jaar 1728. Een dorp dat in 1603 is ontstaan naar aanleiding van een z.g. “Verlaat”. Een inrichting waar men het overtollige water van het Schermer Eiland (nu Eilandspolder) bij eb stand van het water weer kon laten terugvloeien in de “Schermeer”. Tevens was hier een “overhael” in die tijd waarmee men kleine boten over de ringdijk van het Schermer Eiland kon zetten, in de “Schermeer”.

Driehuizen 1506-1888

In het jaar 1888 woonde in de bakkerij tegenover de kerk bakker Anton Groot. Tegenwoordig wordt het pand bewoond door Jo Vink en zijn vrouw Maartje Vink-Vries.

In de tijd dat bakker Groot daar woonde hing er boven de bakkerij een houten uithangbord aan de gevel. Op het bord was een tekening en een tekst aangebracht met aan een kant een schip met bolle zeilen en aan de andere kant een bakker die het brood uit de oven haalt. Er onder stond in sierlijke letters geschreven:

“De buisman bai de zee”
“De bakker bai de oven”
“Wij wachten hier ter stée”
“De Zeegen God’s van boven”

Het bord was heel mooi geschilderd en gemaakt door Jan Grootes. Jan Grootes woonde in het huis waar nu Piet Vink zijn winkel heeft onder aan de brug in Driehuizen.
Het pand was toen al ingericht als winkel (warenhuis) en woonhuis.

Driehuizen 1888-1900

Later is dit gedeelte van het huis verbouwd tot winkel. P.Vink was getrouwd met Anne Kluft, een zuster van Jan Kluft die buiten het dorp woonde bij de T-splitsing Korendijk-Kleine dijk, waar later de Fam. Aafjes en weer later Henk Meierhof woonde. Het huis is in 1996 gesloopt door de Fam v/d Meulen, die er naast een NH stolp heeft gebouwd.

1904-1905

De Westerm of Leymolen aan het Oudelandsdijkje bij Driehuizen.
Voor de molen staan van links naar rechts: 1 Opoe Molenaar 2 Opa Molenaar (Grootouders van Cor Molenaar) 3 Hilde Molenaar-Vis 4 haar man Cornelis Molenaar (Vader en moeder van Cor Molenaar).
Na de Fam Molenaar kwam op 10 Nov 1920 Siem Koning op de molen evenals Cornelis Molenaar als molenaar. In de jaren 1920/1921 draaide de molen nog maar in 1923 zijn de roeden van de molen gehaald dit omdat het onderhoud steeds grotere kosten met zich meebracht.

Siem Koning heeft de molen voor f800,- gekocht van Cornelis Molenaar die hem ook in eigendom had. Ook een zekere Fam. Besse heeft nog op de molen geboerd. De stal was onder aan de terp. In Nov/Dec 1936 is het riet uit de molen verwijderd door de gebroeders Joop en Jan Koning. Joop Koning vertelde mij dat toen het riet op de grond lag kwam er flinke regenbui waarbij het water vermengd met het stof uit het riet door het dak de slaapkamer in liep en daar alles vervuilde. Joop is toen elders gaan slapen maar Jan bleef in zijn slaapkamer ondanks alle nattigheid.
Mede door Joop Plevier in die dagen timmermansbaas in het Zuiderpolderhuis, kwam Siem Koning indertijd op de Westerm
De Westerm, was een heel goede en grote molen, gebouwd in 1689, naar aanleiding van de droogmaking van het Noordeinder en het Sapmeertje, waardoor de waterberging in de Eilandspolder verkleind werd.

Een brok landelijke rust, met op de voorgrond de oude houten brug, met zware houten brugleuningen, typerend voor alle bruggen over de Schermerringvaart in die tijd. De kerk staat hier nog aan de Noordkant van het dorp, gebouwd in 1647, op de plek: nu Dorpsstraat No 7, met vlak naast de kerk aan de Noordzijde het kerkhof. Ook café “de Bonte Koe” met een grote makelaar op het dak is nog net zichtbaar links van de brug. Aan de rechterkant van de brug staat de oude hooischuur van Joop Ouweltjes, de schuur werd later gebruikt als fouragepakhuis.

Zo zag de dorpsstraat in het Noordeinde van het dorp Driehuizen er uit in het jaar 1910. De Ned. Herv. kerk aan de rechterkant van de dorpsstraat en schuin er tegenover “Café de Bonte Koe”. waarvan de voorgevel is versierd met een heel aparte makelaar.

De kerk werd gebouwd in 1686 en was oorspronkelijk geheel in hout opgetrokken. In 1864 heeft de kerk een grondige restauratie ondergaan. Tijdens die restauratie werd de voorgevel geheel van steen opgetrokken en bepleisterd tot de hoogte van de zijwanden. Op 2 Aug 1912 werd de kerk door de bliksem getroffen en brandde tot de grond toe af. Terwijl de toren al volledig in de vlammen stond, sloeg de klok zijn laatste slag. Half vier in de ochtend.

De man met fiets en mand voorop is Piet Vink: Kruidenier en fouragehandel te Driehuizen. Hij had zijn winkel in de stolpboerderij tegenover de brug.

De jongen met de fiets, links op de foto is Jo Vermeer, een zoon van de toenmalige onderwijzer van de school te Driehuizen. In het eerste huis rechts op de voorgrond woonde Anton Groot. In het 2e huis rechts woonde Antje de Gooier. Zij had daar een winkeltje waar je snoep-kop en schotels-pannen en andere snuisterijen kon kopen. Bakker Vries woonde in het 3e huis. Jan Vries Brood en Koekbakkerij stond er op het bord dat op de voorgevel prijkt. Naast bakker Vries, het huis met de brievenbus tegen de muur woonde rond het jaar 1950 de fam. Willem Schot.

Dorpsgezicht van Driehuizen, gezien vanaf de pastorietuin, met links op de voorgrond een gedeelte van de openbare lagere school. In het midden op de achtergrond Café de Vriendschap. De vrouw in het zwart is Grietje Lakeman, de vrouw van Jaap Lakeman de ganzenplukker. De vrouw er naast is haar dochter, getrouwd met Ide Honing. De jongen er naast is haar zoon Wim Honing.

Links op de voorgrond Café de Bonte Koe van Henk Visser. Het pand stond op de plaats waar nu fam. de Heer woont. De vrouw links op de foto naast de wagen is Reintje Lakeman, de vrouw van Ide Honing.

De kerk werd in 1686 gebouwd en was geheel van hout opgetrokken.
In 1864 heeft de kerk een grondige restauratie ondergaan waarbij alleen de voorpui van steen werd gemaaakt.Tot de hoogte van de zijwanden werd deze muur bepleisterd. Op 2 Aug 1912 werd de kerk door de bliksem getroffen en brandde tot de grond toe af. Het huis met de grote makelaar tegenover de kerk is Café de Bonte Koe. In 1927 is het café door brand verwoest.

Op 2 Aug 1912 werd de 17e eeuwse kerk van Driehuizen door de bliksem getroffen en brandde tot de grond toe af. Terwijl de vlammen al uit de kerktoren lekten, sloeg de kerkklok haar laatste slag: “half vier in de ochtend” 

1914

De vrouw is mevr. Plevier, de echtgenote van Simon Plevier met haar drie kinderen. Zij woonden in het huisje aan het begin van het dorp waar nu de Fam. Langenberg woont. Simon Plevier was molenmaker in dienst van de polder de Schermer. De timmerschuur lag achter het Zuiderpolderhuis, naast het electrisch gemaal Juliana.

Dorpsgezicht van het Noordeinde van het dorp. Links op de voorgrond Café de “Bonte Koe” afgebrand in 1927. De vrouw met het kind op de arm is Grietje Hartman

Veenderij te Driehuizen met op de achtergrond het dorp. De veenderij lag net even buiten het dorp richting West Graftdijk.

De kerk is hier nog in originele staat zoals hij door de plaatselijke timmerman Klaas Keetman en metselaar Arie de Geus is gebouwd.
Het schip van de kerk en de torenspits met de onderbouw van de toren zijn met leien gedekt. De wijzerplaat van de torenklok is uitgevoerd in Romeinse cijfers. Ook de schoorsteen is nog duidelijk aanwezig op het gedeelte van de consistoriekamer.

Rechts de preekstoel, gemaakt door de plaatselijke timmerman Klaas Keetman. De preekstoel heeft van 1912 tot 1970 in de kerk gestaan.

Het huisje rechts heeft Piet Klinkhamer in 1930 voor fl 310,- voor zijn schoonzuster T. Rol gekocht die al heel jong weduwe was geworden. Tijdens de middagpauze kwam zij altijd met melk naar de Openbare Lagere School voor de kinderen die tussen de ochtend en middag overbleven op school. Gosse Suk koopt later in 1962 het huis voor fl 700,- voor de sloop. Het huis stond op de plek waar nu het parkeerterreintje ligt bij het Klavertjesveld.
De NH kerk is hier nog in zijn originele staat, zoals hij in 1912 door de plaatselijke timmerman Klaas Keetman en de metselaar Arie de Geus is gebouwd. Geheel links het huis van Ide Honing.

1920

Links op de voorgrond nog net zichtbaar “Café de Bonte Koe”; verbrand in 1927. Rechts op de voorgrond het woonhuis van bakker Weijman.

Rechts het huis van kruidenier Jaap Ouweltjes. De voorkamer van het huis aan de dorpsstraat werd ingericht als winkel. De juiste datum hiervan is niet bekend.

De man links met de fiets is Dick Pascha, de postbode. Rechts de winkel van Ide Honing. De man met de bakkersmand voor op de fiets is de bakkersknecht van bakker Vink. De twee vrouwen zijn Jaantje Prins en Mevr. Honing. Verder de kinderen Nool met geheel rechts de weduwe Lakeman.

Dorpsgezicht van Driehuizen met links het schoolplein
Piet Hoogland, de dorpsschilder, is bezig met het schilderen van het hek van de pastorietuin. Piet Hoogland vestigde zich in 1889 in Driehuizen als dorpsschilder en herbergier van café “de Vriendschap”, onder de bomen door nog net te zien.

In 1927 werd hij opgevolgd door Klaas Slooten, die ook tevens huisschilder was. Na zijn overlijden in 1972 heeft zijn echtgenote Geertje Slooten-Schreuder het café nog enkele maanden voortgezet waarna zij het in 1973 heeft overgedaan aan Gerrit v/d Boogaard, ook weer tevens huisschilder. In 1995 heeft v/d Boogaard het café weer overgedaan aan zijn zoon Michèl.

Links het schoolplein van de Openbare Lagere School te Driehuizen.
Over de weg loopt Joop Lakeman de ganzenplukker.

1930

Het dorp gezien vanaf de “Kleine dijk” Het huisje rechts op de voorgrond is het oude spuithuisje van de brandweer. Links een paar eendenhokken.

De man met de hondekar is Piet de Boorder, de vader van Jan de Heer.
Piet de Boorder was jarenlang werkzaam bij Evert Vis die aan het einde van de Visweg een boerderijtje runde. Nu woont daar de Fam. Schoufour. De boerderij heet nog steeds “Neeltjes Hoeve, Trijntjes Lust”. Dagelijks bracht Piet de Boorder in die tijd melk met een hondekar naar de dorpsstraat van Driehuizen.

Op de foto staat hij voor het huis van Niek Moerbeek zijn ouders die daar boerden. Nu wonen Henk en Annie Kregel daar, waar zij na een grondige verbouwing ook weer een veehouderij runnen in een nieuw huis en een nieuwe veestalling.

De dorpsstraat aan de noordkant van het dorp.
Het huis links wordt nu bewoond door Huib en Paulien Hop. Daarnaast onder de bomen waar nu Jan van Galen woont, woonde voorheen de metselaar Arie de Geus die samen met Klaas Keetman in 1912 de huidige kerk hebben gebouwd. Op de achtergrond staat midden op de weg Dirk Pascha de postbode in die tijd. Nog net zichtbaar rechts op de voorgrond het eendenhok van de Fam. Nool die toen in het huis van Guur en Sip Kregel woonde voordat Opoe Weijman, de moeder van Dirk Weijman “de bakker” daar kwam wonen.

Het huis rechts wordt bewoond door Koos en Jans Langendoen.
Het 4e huis rechts is het woonhuis + smederij van Daan Brouwer.

De kinderen zijn van L. naar R.: Lies Honing – Corn. Schoorl – Annie Nap – Jan Keetman – Coen Ouweltjes – Piet Brouwer – Sjaan Schoorl – een meisje van de Fam Nool – en Wim Nap. In het eerste huisje links van de dorpsstraat woont Opoe Weijman, de moeder van bakker Weijman.

Alle leerlingen van de Openbare Lagere School te Driehuizen 1935.
Rechts het huisje van de Wed. Rol dat later gesloopt is. Links op de achtergrond het huis van winkelier/vrachtrijder I. Honing

1935

In 1888 woonde in de bakkerij links op de foto Anton Groot, ook bakker.
In die tijd hing tegen de gevel van het huis een bord met op de ene kant een afbeelding van een schip met bolle zeilen, en aan de andere kant een bakker die het brood uit de oven haalt. Er stond in sierlijke letters geschreven:

De buisman bai de zee,
De bakker bai de oven,
Wij wachten hier ter stée,
De zeegen God’s van boven.

Het bord was gemaakt door Jan Grootes die in het huis woonde waar nu Jo en Niek Moerbeek wonen; onder bij de brug waar ook Piet Vink zijn winkel had.

In het huis op de voorgrond, links met het uithangbord, woonde bakker Jan Vries. Tegenover het huis aan de rechterkant had Jan Vries een pakhuis/bergruimte. Na de verbouwing door Sip Kregel heeft de nu de brandweer van Driehuizen daar een onderkomen. Het 2e huis aan de linkerkant werd bewoond door Jan Vis – Evert Vis en nu de fam. Leyenhorst. In het 3e huis woonde de veehouder Jan Kromhout. Nu Huib en Paulien Vink. De 2 kinderen zijn Jan Ouweltjes en Sjaan Schoorl.

De familie Langenberg voor hun huisje in Driehuizen. Het laatste huis aan de zuidkant van het dorp. De topgevel rechts is van het huis van Evert Nool die daar samen met zijn kinderen Joop en Aagje woonde. Evert en Joop waren beroepsvissers.

Jacob Langenberg was jarenlang werkzaam als wegwerker bij de polder De Schermer. Voor dat hij in het dorp kwam wonen, woonde hij in tussenmolen 9 bij het watergemaal Juliana aan de Oostdijk. Hij was daar molenaar.

Ide Honing had naast zijn levensmiddelenwinkel ook nog een regelmatige bodedienst naar Alkmaar Zondags werden er banken in de auto gezet en werden er kerkgangers mee vervoerd naar Alkmaar en De Rijp.
De RK kerk in Zuidschermer bestond toen nog niet.

Een van de eerste auto’s die in het dorp werden aangeschaft, was de auto van dorpssmid Daan Brouwer. Ook bakker J. Vries was een van de eersten die zo’n modern vervoersmidddel aanschaften.

J. Vries woonde in het erste huis rechts alwaar zijn bakkerij was gevestigd.
Op het uithangbord tegen de gevel staat de tekst: ‘J. Vries, Brood en koekbakkerij’ In het huis links is de manufacturenzaak van Jaap Wester gevestigd. Hij had tevens in de achterkamer een kapperszaak.

Het woonhuis van Jan de Heer en zijn vrouw Aloise Malina.
Het voorste gedeelte was ingericht als winkel. Mevr. de Heer verkocht daar kop en schotels, vaasjes, knikkers, tollen enz. Een warenhuis in het klein.
In de deuropening staan van links naar rechts Mevr de Heer en Mevr Moerbeek, de moeder van Niek Moerbeek.

Het dorp Driehuizen gezien van het Oudelandsdijkje De plee’s staan nog boven de sloot Bij de achterste plee staat mevr. de Boorder. Zij woonde in het witte huisje links.

Winter in Driehuizen; de brug over de Schermerringvaart. Het hoge gebouwtje rechts is het pakhuis van Jaap Ouweltjes, een van de twee kruideniers van Driehuizen.

Het cirkeltje geeft de juiste plaats aan waar op 22 december 1942 ‘s-avonds om 19:30 uur de Lancaster bommenwerper in de Eilandspolder terecht kwam. Waarschijnlijk is het toestel die avond aangeschoten door het luchtdoelgeschut van IJmuiden of Egmond. Brandend is de Lancaster uit Noordwestelijke richting over WestGraftdijk aan komen vliegen alvoor het op de bewuste plek in de Eilandspolder te pletter viel.

Het vliegtuig was een Lancaster Mach I No R5762. Het had een lengte van 21.18 m., een spanwijdte van 31.09 m. en een maximum snelheid van 443 km/u. De bewapening was 8 of 10 stuks 7,62 mm mitrailleurs. Het kon een bommenlast vervoeren van 8154 kg max. De actieradius was 3400 km bij een bommenlast van 3071 kg.

De bemanning bestond uit 7 personen t.w. :
Sgt. F.W. Morris, Flight Engineer, 31 jaar.
Sgt. E.I. Johnstone, Pilot, 21 jaar.
Sgt. G.H. Wainwright, Navigator
Sgt. A. Howison, Wireless Operator, 22 jaar.
Sgt. S.J. Wick, Mid-Upper Gunner, 19 jaar.
Sgt. H. McLlelland, Aft Gunner
Sgt. R.H. Bignell, Rear gunner, 19 jaar,

De bemanningsleden zijn kort na de crash door de Duitsers geborgen en herbergraven op de Oosterbegraafplaats te Amsterdam. Op 23 december 1942 zijn de vliegers in Engeland als vermist opgegeven. Het toestel behoorde tot het 49e squadron en was die bewuste avond opgestegen van de vliegbasis Scampton in Lincolnshire Engeland voor een bombardement op de Duitse plaats Duisburg. Het toestel was in dienst gekomen op 6 oktober 1942. Vlak voor de noodlottige vlucht heeft het toestel op 15 december 1942 een vlucht gemaakt naar de plaats Stettin in NO Duitsland, een van de verste plaatsen die een Lincoln kon halen.

De gegevens over de crash zijn vrijwillig afgestaan door de NH Luchtoorlog documentatie groep.